ओ३म्
१६ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः पञ्चवादने
राजकोटं प्रति गच्छन् अस्मि ।
= राजकोट की ओर जा रहा हूँ ।
राजकोटे कार्यालयस्य कार्यार्थं गच्छामि।
= कार्यालय के काम से राजकोट जा रहा हूँ
छात्रावस्थायां राजकोटं गतवान् आसम् ।
= छात्र अवस्था में राजकोट गया था
अद्य पुनः अत्र छात्रः भूत्वा एव गच्छामि ।
= आज फिर से छात्र बनकर ही जा रहा हूँ ।
राजकोटे सतर्कता विषये प्रशिक्षण सत्रम् अस्ति ।
= राजकोट में विजिलेन्स विषय पर प्रशिक्षण सत्र है ।
प्रातः दशवादने
सत्रम् आरब्धम्
= सत्र शुरू हो गया है
सतर्कतायाः विषये व्याख्यानं श्रृणोमि
= विजिलेन्स के बारे में व्याख्यान सुन रहा हू
मध्याह्ने एकवादने
ज्ञानवर्धकम् अस्ति व्याख्यानम् ।
अधुना अपि सत्रम् चलमानः अस्ति
= अभी भी सत्र चल रहा है
ओ३म्
१७ संस्कृत वाक्याभ्यासः
एकः निर्धनः अवदत्
= एक निर्धन बोला
मम पौत्रः रात्रौ शयनं न करोति ।
= मेरा बेटा रात में सोता नहीं है
रात्रौ यावद् वायुः न प्रवहति ।
= रात में जब तक हवा नहीं चलती है
तावद् सः न शेते ।
= तब तक वह नहीं सोता है
मम गृहे व्यजनं नास्ति ।
= मेरे घर पँखा नहीं है
किं करवाणि ?
= क्या करूँ ?
अहम् अवदम् ।
= मैं बोला
मम गृहे एकं व्यजनम् अस्ति ।
= मेरे घर एक पँखा है ।
तद् नय
= वह ले जाओ ।
सः व्यजनं नीतवान् ।
= वह पँखा ले गया
अधुना तस्य पुत्रः रात्रौ शयनं करोति
= अब उसका बेटा रात में सोता है
ओ३म्
१८ संस्कृत वाक्याभ्यासः
( सभागारे ….. = सभागार में )
वक्ता – मम ध्वनिः श्रूयते वा ?
= मेरी आवाज़ सुनाई दे रही है क्या ?
श्रोतारः – आम् श्रूयते ।
= हाँ सुनाई दे रही है
वक्ता – तत्र पृष्ठे भागे श्रूयते वा ?
= वहाँ पीछे के भाग में सुनाई दे रही है ?
( पृष्ठभागस्य श्रोतारः )
श्रोतारः – न , न श्रूयते
= नहीं , नहीं सुनाई दे रही है
वक्ता – तर्हि इतोपि उच्चै: वदामि
= तो फिर और जोर से बोलता हूँ ।
वक्ता अवदत् = वक्ता बोला
जयतु जयतु
श्रोतारः – संस्कृत- भाषा
वक्ता – वदतु वदतु
श्रोतारः – संस्कृत भाषा
ओ३म्
१९ संस्कृत वाक्याभ्यासः
विशालः दुरन्तो-रेलयानेन यात्रां करोति ।
= विशाल दुरन्तो रेल से यात्रा कर रहा है ।
विशालः रेलयानस्य अन्तः प्रविशति ।
= विशाल रेल के अन्दर प्रवेश करता है ।
रेलसेवकः जलम् आनयति ।
= रेल अटेंडेंट पानी लाता है ।
अनन्तरं रेलसेवकः समाचारपत्रं यात्रिभ्यः ददाति ।
= बाद में अटेंडेंट सभी यात्रियों को अखबार देता है
अर्धघण्टा अनन्तरं सेवकः चायम् आनयति ।
= आधा घंटे बाद अटेंडेंट चाय लाता है ।
चायेन सह अल्पाहारम् अपि आनयति ।
= चाय के साथ नाश्ता भी लाता है
सर्वे यात्रिणः अल्पाहारं कुर्वन्ति ।
= सभी यात्री नाश्ता करते हैं
यानं अधिकेषु स्थानकेषु न तिष्ठति ।
= गाड़ी अधिक स्टेशनों पर नहीं ठहरती है
मध्याह्ने रेलसेवकः भोजनम् आनयति ।
= दोपहर में रेल अटेंडेंट भोजन लाता है
सर्वे यात्रिणः भोजनं कुर्वन्ति ।
= सभी यात्री भोजन करते हैं
विशालः अपि भोजनं करोति ।
= विशाल भी भोजन करता है
दुरन्तो-द्वारा यात्रा सुखमयी भवति।
= दुरन्तो से यात्रा सुखमय होती है
।। ओ३म् ।।
२० संस्कृत वाक्याभ्यासः
तस्य पितामहः अद्य एकं विशिष्टं कार्यम् अकरोत् ।
= उसके दादाजी ने आज एक विशिष्ट कार्य किया
परिवारस्य सर्वान् जनान् तड़ागं नीतवान् ।
= परिवार के सभी लोगों को तालाब ले गए ।
तड़ागे बहु कर्दमः आसीत् ।
= तालाब में बहुत कीचड़ था ।
पितामहः सर्वेभ्यः कार्यम् अददात् ।
= दादाजी ने सबको काम दिया ।
तड़ागे यत्र-कुत्रापि कर्दमः , पाषाणाः वा सन्ति ।
= तालाब में जहाँ कहीं भी कीचड़ या पत्थर हैं
तद् सर्वं तड़ागात् बहिः निष्कासयन्तु ।
= वह सब तालाब से बाहर निकालो ।
तस्य परिवारजनान् दृष्ट्वा अन्ये जनाः अपि आगतवन्तः ।
= उसके परिवार जनों को देखकर अन्य लोग भी आए।
सर्वे जनाः तड़ागं स्वच्छम् अकुर्वन् ।
= सभी लोगों ने तालाब साफ़ किया
ओ३म्
२१ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य एकं नूतनं शब्दम् अपठम् ।
= आज एक नया शब्द पढ़ा
त्रपु इत्युक्ते टीन
त्रपुफलकम् इत्युक्ते टीन की चादर
त्रपुफलकेन तस्य गृहं निर्मितम् अस्ति।
= टीन की चादर से उसका घर बना है
यदा वायुः वेगेन वाति …..
= जब हवा तेज चलती है ….
तदा तस्य गृहस्य त्रपुफलकानि कम्पन्ते ।
= तब उसके घर की तीन हिलती हैं
ओ३म्
२२ संस्कृत वाक्याभ्यासः
प्रातः उत्थाय सः सर्वप्रथमं शान्तभावेन उपविशति ।
= सुबह उठकर वह सबसे पहले शान्तभाव से बैठता है ।
अनन्तरं सः दिनचर्याम् आरभते ।
= बाद में वह दिनचर्या शुरू करता है
स्नानादिकं कृत्वा सः ध्यानं करोति।
= स्नान आदि करके वह ध्यान करता है
अनन्तरं सः यज्ञम् करोति।
= बाद में वह यज्ञ करता है
यज्ञस्य अनन्तरं सः मातुः-पितुश्च चरणस्पर्शं करोति ।
= यज्ञ के बाद वह माता पिता के चरण छूता है
गृहात् बहिः आगत्य सः धेनवे तृणं ददाति ।
= घर से बहार आकर वह गाय को घास देता है
धेनवे तृणं खादयति ।
= गाय को घास खिलाता है ।
अनन्तरं सः स्वं कार्यालयं गच्छति।
= बाद में वह अपने कार्यालय जाता है ।
ओ३म्
२३ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अधुना स्मशानतः आगच्छामि ।
= अभी स्मशान से आ रहा हूँ ।
( स्मशानतः = स्मशान से
स्मशानात् = स्मशान से )
एकः पञ्चाशीति वर्षीयः सज्जनः दिवंगतः जातः ।
= एक पच्चासी वर्ष सज्जन दिवंगत हो गए ।
सः बहु निरहंकारी आसीत् ।
= वे बहुत निरहंकारी थे
सः सेवाभावी जनः आसीत् ।
= वो सेवाभावी थे
सः सर्वान् सदा हासयति स्म ।
= वो सबको सदा हँसाते थे
अन्तिमे दिने अपि सः कार्यरतः आसीत् ।
= अंतिम दिन में भी वह कार्यरत थे
सः मयि बहु स्निह्यति स्म ।
= वो मुझे बहुत प्यार करते थे
तस्मै अहं श्रद्धाञ्जलिं ददामि ।
= उनको मैं श्रद्धांजलि देता हूँ ।
ओ३म्
२४ संस्कृत वाक्याभ्यासः
अद्य अहम् एकम् उद्योगम् अगच्छम् ।
= आज मैं एक कारखाने में गया था
तत्र अनेके कर्मकराः कार्यं कुर्वन्तः आसन्
= वहाँ अनेक कर्मचारी काम कर रहे थे
अनेके श्रमिकाः कार्यं कुर्वन्तः आसन् ।
= अनेक मजदूर काम कर रहे थे
ते प्रतिसायं वेतनं प्राप्नुवन्ति ।
= वे हर शाम वेतन पाते हैं
बहूनि वर्षाणि अभवन् ते वेतनं प्राप्नुवन्ति ।
= बहुत वर्ष हो गए वे वेतन पाते हैं
तथापि ते श्रमिकाः निर्धनाः सन्ति।
= फिर भी वे श्रमिक निर्धन हैं
तस्य कारणं किम् अस्ति?
= उसका कारण क्या है ?
ते श्रमिकाः प्रतिरात्रौ मद्यपानं कुर्वन्ति।
= वे श्रमिक हर रात शराब पीते हैं
यावत् धनम् अर्जयन्ति
= जितना धन कमाते हैं
तावदेव धनं मद्यपाने नाशयन्ति ।
= उतना ही शराब पीने में नष्ट कर देते हैं
तान् अहं बोधितवान् ।
= उनको मैंने समझाया ।
ते मम वार्तां ध्यानपूर्वकम् श्रुतवन्तः ।
= उन्होंने मेरी बात ध्यान से सुनी
ओ३म्
२५ संस्कृत वाक्याभ्यासः
परमेश्वरः सर्वेषां गुरुः अस्ति।
= परमेश्वर सबके गुरु हैं
वेदज्ञानमेव परमात्मनः ज्ञानम् अस्ति
= वेद ज्ञान ही परमात्मा का ज्ञान है
परमेश्वरः सर्वज्ञः अस्ति ।
= परमात्मा सर्वज्ञ है
वयं तु अल्पज्ञाः स्मः ।
= हम तो अल्पज्ञ हैं ।
अहं परमेश्वरं वन्दे ।
= मैं परमात्मा को वन्दन करता हूँ